Strafrecht – Overzichtsarrest feitelijk leidinggeven ECLI:NL:HR:2016:733

Feiten

Een rechtspersoon had opzettelijk de belastingaangifte verkeerd ingevuld. De vraag was of de verdachte kon worden aangemerkt als feitelijk leidinggevende.

Rechtsvraag

Was er in casu sprake van feitelijk leidinggeven?

Overweging

Feitelijk leidinggeven zal volgens de Hoge Raad vaak bestaan uit actief en effectief gedrag. Er kan van feitelijk leidinggeven sprake zijn indien de verboden gedraging het onvermijdelijke gevolg is van het algemene, door de verdachte gevoerde beleid. Ook kan het zo zijn dat de verdachte een zodanige bijdrage heeft geleverd aan een complex van gedragingen dat heeft geleid tot de verboden gedraging, dat de verdachte geacht moet worden aan die gedraging feitelijke leiding te hebben gegeven. Wanneer de verdachte bevoegd en redelijkerwijs gehouden was om maatregelen te treffen ter voorkoming of beëindiging van de verboden gedraging en hij dit achterwege heeft gelaten, kan dit ook worden aangemerkt als feitelijk leidinggeven.

In feitelijk leidinggeven ligt volgens de Hoge Raad een zelfstandig opzetvereiste op de verboden gedraging besloten. Hiervoor geldt als ondergrens het voorwaardelijk opzet. Het kan ook bewezen worden dat een verdachte de aanmerkelijke kans op de verboden gedraging heeft aanvaardt, wanneer de leidinggever bekend was met eerdere soortgelijke strafbare feiten gepleegd door de rechtspersoon. Daarnaast kan de aanmerkelijke kans zijn aanvaard wanneer de leidinggever de werkzaamheden van de onderneming zo organiseert dat hij er rekening mee houdt dat werknemers hun opdrachten niet kunnen uitvoeren zonder het begaan van strafbare feiten.

Oordeel Hoge Raad

Bij de beantwoording van de vraag of een verdachte strafrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld ter zake van het feitelijke leidinggeven aan een door een rechtspersoon verrichte verboden gedraging, dient er te worden gekeken naar de volgende vragen:

• Heeft de rechtspersoon een strafbaar feit begaan?
• Heeft de verdachte feitelijk de leiding gegeven aan de strafbare gedraging?

De enkele omstandigheid dat de verdachte de bestuurder is van de rechtspersoon, is onvoldoende om hem aan te merken als de feitelijke leidinggevende. Ook iemand die geen dienstverband heeft met de rechtspersoon kan feitelijke leidinggever van het strafbare feit zijn.