Last van uitstelgedrag?

Last van uitstelgedrag?

Als je het woord voor het eerst hoort, weet je al dat het iets onaangenaams moet zijn: procrastinatie. Uitstelgedrag, in goed Nederlands. Voor veel studenten is het een bekend verschijnsel. ‘Ja echt, morgen ga ik beginnen aan dat lastige hoofdstuk van mijn scriptie, maar vandaag eerst nieuwe schoenen kopen, want dat staat ook al heel lang in de planning’. De dag daarna heb je een lading appjes binnengekregen waarop je moet reageren, waarna je gaat hardlopen omdat het volgens de weersvoorspelling de laatste zonnige dag van de week is.

Eerst het goede nieuws: procrastinatie is normaal mensenlijk gedrag. Iedereen heeft er last van, ook productieve en succesvolle mensen. Met luiheid heeft het niets te maken. De  neiging is nu eenmaal sterk om gemakkelijke taken voorang te geven boven moeilijke taken. Dat geldt nog sterker als het resultaat van de moeilijke taak in de toekomst ligt, wat bij een scriptie het geval is.

Mensen die erg gevoelig zijn voor uitstelgedrag kunnen in een vicieuze cirkel terechtkomen. Ze weten het van zichzelf en nemen zich elke keer weer voor om het anders aan te pakken. Maar dan lukt het toch weer niet. Dat bezorgt ze een schuldgevoel en maakt ze onzeker (‘zie je wel, het ligt aan mij’) waardoor het nog moeilijker wordt om te beginnen, vooral als daar ook nog druk van de omgeving en een gevoel van tijdsdruk bij komen.

Gelukkig zijn er manieren om los te breken uit die cirkel. Stap één: Kijk het uitstelmonster recht in de ogen. Je kunt het niet verslaan, maar wel temmen. Inventariseer welke uitsteltechnieken je hanteert en welke afleidingssignalen daarbij horen. Als je merkt dat ze sterker zijn dan jezelf, schakel ze dan uit: scheid jezelf van telefoon, tablet, televisie of van afleidende personen in je omgeving. Zoek naar de juiste omgeving om te werken. Vaak is dat een andere dan die waar de snelle prikkels op de loer liggen. Trek je niets aan van wat anderen doen of vinden; als jij wilt weten of een bankje in het park voor jou een geschikte werkplek is, probeer het gewoon uit.

Stap twee: begin. Zonder te piekeren of het goed is (dat is het bijna nooit in één keer) en zonder meteen aan het eindresultaat te denken. Zo zet je kleine stappen. Wees tevreden met de eerste resultaten. Blijf niet lang hangen in onderdelen waarop je vastloopt, maar ga liever verder met onderdelen die wel lukken. En probeer dan nog eens met een frisse blik te kijken naar de lastige stukken. Het voordeel is dat je dan al aan delen van je scriptie hebt gewerkt en verder bent dan je was toen je vastliep.

Stap drie: focus op de inhoud, niet op de tijd. Hoe vaak hoor je het niet: ‘Morgen heb ik de hele dag om aan mijn scriptie te werken.’ Of: ‘De komende week ga ik echt knallen!’ Maar wat zegt dat? Je kunt soms in een uur meer bereiken dan in een hele week. Als je ergens geconcentreerd aan werkt en het plezier terugvindt, komen de uren vanzelf. Accepteer ook dat het ene uur het andere niet is. Je kunt in een flow zitten en in een ochtend een hoofdstuk schrijven, of je kunt een hele middag literatuur doornemen waarvan uiteindelijk maar een klein deel bruikbaar blijkt. In beide gevallen heb je aan je scriptie gewerkt.

Als je eenmaal bezig bent, zul je merken dat het gevoel van tijdsdruk vooral in je hoofd zit. Natuurlijk hebben sommige scriptieschrijvers echt een krap schema, bijvoorbeeld omdat ze werk en studie combineren. Niet zelden zijn dat degenen die het goed kunnen plannen, omdat ze wel moeten. In de meeste gevallen geldt dat je niet als een monnik hoeft te leven als je een scriptie schrijft. De tijd voor dat dagje uit blijft er heus wel. Zolang het maar geen ‘dagje uitstel’ is.