Strafrecht – Noodtoestand en Opiumwet ECLI:NL:HR:2008:BC7923

Casus

Verdachte en zijn vrouw staan terecht voor het telen, bewerken en verwerken van cannabis. Verdachte heeft MS en gebruikt de cannabis voor medicinale redenen. Hij heeft ook cannabis van coffeeshops en apotheken geprobeerd, maar deze hadden weinig effect op hem. De zelf gekweekte cannabis verlichtte de pijn en verminderde de symptomen. Hij beroept zich op overmacht-noodtoestand.

Rechtsvraag

Kan in een individueel geval een uitzonderlijke omstandigheid een verboden gedraging, het gebruik van cannabis, rechtvaardigen?

Lagere rechters

Het hof heeft de verdachte ontslagen van alle rechtsgevolgen ter zake van het bewezenverklaarde wegens overmacht-noodtoestand. Volgens het hof kan er sprake alleen sprake zijn van overmacht-noodtoestand als er sprake is van zeer bijzondere omstandigheden. Het hof is van oordeel dat er in deze zaak sprake is van een conflict van belangen. Enerzijds het maatschappelijk belang bij naleving van de Opiumwet en anderzijds het bestrijden van de pijn die wordt veroorzaakt door de ziekte MS. Hierbij speelt de subsidiariteit en de proportionaliteit een rol. De verdachten hebben precies de hoeveelheid geteeld die bij de verdachte past en er blijken geen redelijke alternatieven te zijn. Verdachten hebben bij de afweging van de belangen een keuze gemaakt die naar het oordeel van het hof gerechtvaardigd is.

Hoge Raad

De Hoge Raad is net als het hof van mening dat hier sprake is van overmacht-noodtoestand. In een geval waarin de wetgever een bijzondere regeling heeft getroffen voor de afweging van de aan de naleving van de wet verbonden nadelen, is een beroep op overmacht-noodtoestand niet uitgesloten. Een dergelijk beroep zal slechts bij hoge uitzondering kunnen worden aanvaard. In dit geval hebben zich de bijzondere omstandigheden voorgedaan op grond waarvan de verdachte in een conflict van plichten en belangen een gerechtvaardigde keuze heeft gemaakt.

Rechtsregel

Een verboden gedraging kan worden gerechtvaardigd op grond van overmacht-noodtoestand. Hiervoor moet sprake zijn van zeer uitzonderlijke omstandigheden waarbij de verdachte in een conflict van plichten en belangen een gerechtvaardigde keus heeft gemaakt.